کلین روم (cleanroom) چیست؟

کلین روم  یا اتاق تمیز به محیط‌ کنترل‌ شده‌ای اطلاق می‌شود که برای تولید، پردازش، آزمایش یا نگهداری محصولات یا مواد حساس به آلودگی طراحی شده‌اند. آنها از طریق سیستم‌های تهویه مطبوع و فیلتراسیون برای کنترل آلودگی در هوا، سطح ذرات و سایر پارامترهای محیطی طراحی شده‌اند.

انواع کلین روم بر اساس کلاس آلودگی

بر اساس استاندارد ISO 14644، کلین روم ها به هفت کلاس تقسیم می‌شوند:

• کلاس 1: کمترین میزان آلودگی، حداکثر 10 ذره با قطر 0.1 میکرومتر در هر متر مکعب هوا
• کلاس 2: میزان آلودگی کم، حداکثر 100 ذره با قطر 0.1 میکرومتر در هر متر مکعب هوا
• کلاس 3: میزان آلودگی متوسط، حداکثر 1000 ذره با قطر 0.1 میکرومتر در هر متر مکعب هوا
• کلاس 4: میزان آلودگی زیاد، حداکثر 10000 ذره با قطر 0.1 میکرومتر در هر متر مکعب هوا
• کلاس 5: میزان آلودگی بسیار زیاد، حداکثر 100000 ذره با قطر 0.1 میکرومتر در هر متر مکعب هوا
• کلاس 6: میزان آلودگی بسیار زیاد، حداکثر 1000000 ذره با قطر 0.1 میکرومتر در هر متر مکعب هوا
• کلاس 7: میزان آلودگی بسیار زیاد، حداکثر 10000000 ذره با قطر 0.1 میکرومتر در هر متر مکعب هوا

بیشتر بخوانید |  استانداردهای اتاق تمیز

انواع دیگر کلین روم

علاوه بر طبقه‌بندی بر اساس کلاس آلودگی، اتاق‌های تمیز را می‌توان بر اساس عوامل دیگری نیز دسته‌بندی کرد. برخی از این عوامل عبارتند از:

• شکل:  کلین روم ها می‌توانند به شکل‌های مختلفی ساخته شوند، از جمله مستطیل، دایره، و هشت ضلعی.
• اندازه:  کلین روم ها می‌توانند از اندازه‌های کوچک تا بزرگ ساخته شوند.
• نوع استفاده:  کلین روم ها می‌توانند برای اهداف مختلفی استفاده شوند، از جمله تولید، پردازش، آزمایش، و نگهداری.
• موقعیت:  کلین روم ها می‌توانند در داخل ساختمان‌ها یا خارج از ساختمان‌ها ساخته شوند.

کاربردهای اتاق تمیز

اتاق‌های تمیز در صنایع مختلفی کاربرد دارند، از جمله:

• صنایع داروسازی : کلین روم ها برای تولید، پردازش، و بسته‌بندی داروهای حساس به آلودگی استفاده می‌شوند.
• صنایع غذایی : کلین روم ها برای تولید، پردازش، و بسته‌بندی مواد غذایی حساس به آلودگی استفاده می‌شوند.
• صنایع نیمه‌هادی:  کلین روم ها برای تولید مدارهای مجتمع و سایر قطعات الکترونیکی حساس به آلودگی استفاده می‌شوند.
• صنایع الکترونیکی:  کلین روم ها برای تولید، پردازش، و بسته‌بندی محصولات الکترونیکی حساس به آلودگی استفاده می‌شوند.
• صنایع هوافضا:  کلین روم ها برای تولید، پردازش، و آزمایش قطعات و تجهیزات حساس به آلودگی استفاده می‌شوند.

مزایای کلین روم چیست؟

کلین روم‌ها مزایای متعددی دارند. برخی از این مزایا عبارتند از:

• حفظ کیفیت و ایمنی محصولات یا مواد: کلین روم به حفظ کیفیت و ایمنی محصولات یا موادی که در آن تولید، پردازش، آزمایش یا نگهداری می‌شوند، کمک می‌کند. این امر به ویژه در صنایعی که محصولات یا مواد حساس به آلودگی تولید می‌کنند، مانند صنایع داروسازی، صنایع غذایی و صنایع نیمه‌هادی، اهمیت دارد.
• کاهش هزینه‌ها: کلین روم می‌تواند به کاهش هزینه‌های ساخت و نگهداری محصولات یا موادی که در آن تولید، پردازش، آزمایش یا نگهداری می‌شوند، کمک کند. این امر به دلیل کاهش ضایعات، بهبود بهره‌وری و افزایش طول عمر محصولات یا مواد است.
• بهبود بهره‌وری: کلین روم می‌تواند به بهبود بهره‌وری فرآیندهای تولید، پردازش، آزمایش یا نگهداری کمک کند. این امر به دلیل کاهش زمان خرابی تجهیزات، بهبود کیفیت محصولات یا مواد و افزایش ایمنی کارکنان است.

مزایای خاص کلین روم در صنایع مختلف

در صنایع مختلف، کلین روم‌ها مزایای خاصی دارند. به عنوان مثال، در صنایع داروسازی، کلین روم‌ها به تولید داروهای ایمن و موثر کمک می‌کنند. در صنایع غذایی، کلین روم‌ها به حفظ کیفیت و ایمنی مواد غذایی کمک می‌کنند. در صنایع نیمه‌هادی، کلین روم‌ها به تولید قطعات الکترونیکی با کیفیت بالا کمک می‌کنند. در صنایع الکترونیکی، کلین روم‌ها به تولید محصولات الکترونیکی با کیفیت بالا کمک می‌کنند. در صنایع هوافضا، کلین روم‌ها به تولید قطعات و تجهیزات با کیفیت بالا کمک می‌کنند.

بیشتر بخوانید |  ولیدیشن اتاق تمیز

پایش اتاق تمیز

پایش اتاق تمیز فرآیندی است که برای اطمینان از عملکرد صحیح اتاق تمیز و مطابقت آن با الزامات طراحی و عملیاتی انجام می‌شود. این فرآیند شامل اندازه‌گیری و ارزیابی پارامترهای مختلف محیطی مانند ذرات، دما، رطوبت، فشار و جریان هوا است.

دلایل اهمیت پایش کلین روم

پایش کلین روم مهم است زیرا به اطمینان از موارد زیر کمک می‌کند:

• حفظ کیفیت و ایمنی محصولات یا مواد: پایش اتاق تمیز به اطمینان از اینکه اتاق تمیز به سطح آلودگی مورد نیاز برای تولید، پردازش، آزمایش یا نگهداری محصولات یا مواد حساس به آلودگی رسیده است، کمک می‌کند.
• کاهش خطرات ایمنی: پایش اتاق تمیز به شناسایی و رفع خطرات ایمنی احتمالی در اتاق تمیز کمک می‌کند.
• بهبود بهره‌وری: پایش اتاق تمیز به شناسایی و رفع مشکلات احتمالی که می‌توانند منجر به کاهش بهره‌وری شوند، کمک می‌کند.
• پارامترهای قابل پایش در اتاق تمیز

پارامترهای مختلفی وجود دارند که می‌توان آنها را در کلین روم یا اتاق تمیز پایش کرد. برخی از این پارامترها عبارتند از:

• ذرات: ذرات کوچکترین آلاینده‌هایی هستند که می‌توانند در هوا وجود داشته باشند. اندازه‌گیری ذرات به تعیین میزان آلودگی هوا در اتاق تمیز کمک می‌کند.
• دمای هوا: دمای هوا یک عامل مهم در کنترل آلودگی است. دمای هوا باید در محدوده مشخصی نگه داشته شود تا از رشد و تکثیر میکروارگانیسم‌ها جلوگیری شود.
• رطوبت هوا: رطوبت هوا نیز یک عامل مهم در کنترل آلودگی است. رطوبت هوا باید در محدوده مشخصی نگه داشته شود تا از تجمع رطوبت در سطح تجهیزات و سطوح جلوگیری شود.
• فشار هوا: فشار هوا یک عامل مهم در کنترل جریان هوا در اتاق تمیز است. فشار هوا باید در محدوده مشخصی نگه داشته شود تا از ورود هوا از مناطق آلوده به مناطق تمیز جلوگیری شود.
• جریان هوا: جریان هوا یک عامل مهم در توزیع یکنواخت هوا در اتاق تمیز است. جریان هوا باید به گونه‌ای باشد که از تجمع آلودگی در گوشه‌ها و زوایا جلوگیری شود.

روش‌های پایش کلین روم (cleanroom)

برای پایش اتاق تمیز از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. برخی از این روش‌ها عبارتند از:

1. روش‌های دستی: در این روش‌ها، از ابزارهای دستی مانند ذره‌شمار، دماسنج، رطوبت سنج، فشار سنج و جریان سنج برای اندازه‌گیری پارامترهای مختلف محیطی استفاده می‌شود.
2. روش‌های خودکار: در این روش‌ها، از تجهیزات خودکار برای اندازه‌گیری و ثبت پارامترهای مختلف محیطی استفاده می‌شود.

برنامه پایش cleanroom

برنامه پایش کلین روم باید به گونه‌ای طراحی شود که نیازهای خاص اتاق تمیز را برآورده کند. این برنامه باید شامل موارد زیر باشد:

• پارامترهای قابل پایش: باید مشخص شود که کدام پارامترهای محیطی باید پایش شوند.
• روش‌های پایش: باید مشخص شود که از چه روش‌هایی برای پایش پارامترهای محیطی استفاده می‌شود.
• برنامه‌ریزی زمانی: باید مشخص شود که پایش پارامترهای محیطی در چه زمان‌هایی انجام شود.
• ثبت داده‌ها: باید مشخص شود که داده‌های پایش شده چگونه ثبت و نگهداری شوند.

پایش کلین روم فرآیندی مهم است که برای اطمینان از عملکرد صحیح اتاق تمیز و مطابقت آن با الزامات طراحی و عملیاتی انجام می‌شود. این فرآیند شامل اندازه‌گیری و ارزیابی پارامترهای مختلف محیطی مانند ذرات، دما، رطوبت، فشار و جریان هوا است. برنامه پایش اتاق تمیز باید به گونه‌ای طراحی شود که نیازهای خاص اتاق تمیز را برآورده کند.

الگوهای جریان هوا در اتاق تمیز

الگوهای جریان هوا در کلین روم به نحوه توزیع هوا در اتاق تمیز اشاره دارد. الگوهای جریان هوا بر میزان آلودگی هوا در اتاق تمیز تأثیر می‌گذارند.

انواع الگوهای جریان هوا

دو نوع اصلی الگوهای جریان هوا در کلین روم وجود دارد:

• جریان هوا یکنواخت: در این الگو، هوا به طور یکنواخت در سراسر کلین روم توزیع می‌شود. جریان هوا یکنواخت بهترین نوع جریان هوا برای اتاق‌های تمیز با کلاس آلودگی بالا است.
• جریان هوا لامینار: در این الگو، هوا به صورت لایه‌های نازک در سراسر کلین روم تمیز جریان می‌یابد. جریان هوا لامینار برای اتاق‌های تمیز با کلاس آلودگی بسیار بالا استفاده می‌شود.

عوامل موثر بر الگوهای جریان هوا

عوامل مختلفی بر الگوهای جریان هوا در کلین روم تأثیر می‌گذارند. برخی از این عوامل عبارتند از:

• نوع سیستم تهویه مطبوع: سیستم تهویه مطبوع نقش مهمی در ایجاد الگوهای جریان هوا در اتاق تمیز ایفا می‌کند.
• شکل و اندازه اتاق تمیز: شکل و اندازه اتاق تمیز نیز بر الگوهای جریان هوا تأثیر می‌گذارد.
• وجود موانع: وجود موانع مانند تجهیزات و قفسه‌ها می‌تواند جریان هوا را در کلین روم مختل کند.
• عملیات اتاق تمیز: عملیات کلین روم مانند ورود و خروج افراد و تجهیزات نیز می‌تواند بر الگوهای جریان هوا تأثیر بگذارد.

کنترل الگوهای جریان هوا

برای کنترل الگوهای جریان هوا در کلین روم می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. برخی از این روش‌ها عبارتند از:

• استفاده از سیستم تهویه مطبوع مناسب: استفاده از سیستم تهویه مطبوع مناسب می‌تواند به ایجاد الگوهای جریان هوا مطلوب کمک کند.
• طراحی مناسب اتاق تمیز: طراحی مناسب کلین روم به کاهش تأثیر عواملی مانند شکل و اندازه اتاق تمیز بر الگوهای جریان هوا کمک کند.
• استفاده از تجهیزات کنترل جریان هوا: تجهیزات کنترل جریان هوا می‌توانند به تنظیم جریان هوا در اتاق تمیز کمک کنند.

الگوهای جریان هوا در کلین روم بر میزان آلودگی هوا در اتاق تمیز تأثیر می‌گذارند. برای اطمینان از عملکرد صحیح اتاق تمیز و مطابقت آن با الزامات طراحی و عملیاتی، باید الگوهای جریان هوا در کلین روم به دقت کنترل شوند.

فیلترهای کلین روم

فیلترهای کلین روم بر اساس نحوه عملکرد و اندازه ذرات قابل حذف به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. برخی از انواع رایج فیلترهای کلین روم عبارتند از:

• فیلترهای HEPA: فیلترهای HEPA (High Efficiency Particulate Air) برای حذف ذرات معلق در هوا با اندازه 0.3 میکرومتر و بزرگتر طراحی شده‌اند. فیلترهای HEPA برای اتاق‌های تمیز با کلاس آلودگی بالا استفاده می‌شوند.
• فیلترهای ULPA: فیلترهای ULPA (Ultra Low Penetration Air) برای حذف ذرات معلق در هوا با اندازه 0.1 میکرومتر و بزرگتر طراحی شده‌اند. فیلترهای ULPA برای اتاق‌های تمیز با کلاس آلودگی بسیار بالا استفاده می‌شوند.
• فیلترهای پیش‌تصفیه: فیلترهای پیش‌تصفیه برای حذف ذرات معلق در هوا با اندازه بزرگ‌تر از 5 میکرومتر طراحی شده‌اند. فیلترهای پیش‌تصفیه برای محافظت از فیلترهای HEPA و ULPA در برابر آلودگی استفاده می‌شوند.
• فیلترهای جاذب: فیلترهای جاذب برای حذف ذرات معلق در هوا با اندازه کوچک‌تر از 0.1 میکرومتر طراحی شده‌اند. فیلترهای جاذب برای حذف ذرات معلق در هوا که توسط فیلترهای HEPA و ULPA حذف نمی‌شوند، استفاده می‌شوند.

عوامل موثر بر عملکرد فیلترهای کلین روم

عوامل مختلفی بر عملکرد فیلترهای کلین روم تأثیر می‌گذارند. برخی از این عوامل عبارتند از:

• نوع فیلتر: نوع فیلتر بر میزان ذرات قابل حذف تأثیر می‌گذارد.
• اندازه فیلتر: اندازه فیلتر بر میزان ذرات قابل حذف تأثیر می‌گذارد.
• درجه فیلتر: درجه فیلتر بر میزان ذرات قابل حذف تأثیر می‌گذارد.
• شرایط عملیاتی: شرایط عملیاتی مانند دما، رطوبت و جریان هوا بر عملکرد فیلترها تأثیر می‌گذارد.

تعمیر و نگهداری فیلترهای کلین روم

فیلترهای کلین روم باید به طور منظم بررسی و تعویض شوند. فیلترهای کثیف یا آسیب دیده می‌توانند میزان آلودگی هوا در اتاق تمیز را افزایش دهند.

طراحی کلین روم

طراحی اتاق تمیز فرآیندی است که برای ایجاد یک محیط کنترل‌شده انجام می‌شود که در آن میزان آلودگی هوا به سطح بسیار پایینی کاهش می‌یابد. این امر به تولید، پردازش، آزمایش یا نگهداری محصولات یا مواد حساس به آلودگی کمک می‌کند. طراحی صحیح کلین روم می‌تواند به اطمینان از عملکرد صحیح آن و مطابقت آن با الزامات طراحی و عملیاتی کمک کند.

طراحی کلین روم را به اکیاس بسپارید

گروه مهندسی اکیاس یکی از مجموعه‌های پیشرو در زمینه طراحی و تولید انواع تجهیزات باکیفیت کلین روم است. شما می‌توانید از صفر تا صد طراحی، مشاوره و اجرای کلین روم مورد نظرتان را به متخصصان باتجربه ما بسپارید تا یک کلین روم حرفه‌ای، پیشرفته و کاملا مدرن داشته باشید. تمام تجهیزات کلین روم تولیدی گروه مهندسی اکیاس از استانداردهای روز دنیا برخوردار هستند و با بیشترین کیفیت تولید می‌شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، می‌توانید با کارشناسان ما در مجموعه اکیاس تماس بگیرید.